Giáo Trình Lắp Đặt Sửa Chữa Máy

Giáo Trình Lắp Đặt Sửa Chữa Máy, Đinh Minh Diệm, PDF, 122 trang, 1 MB

NỘI DUNG:

Chương 1 Những vấn đề chung 1.1 Sự phát triển của máy móc thiết bị 1.1.1 Sự phát triển về số lượng máy ( tính bằng chiếc máy cái ) [ 21,22] 1913 1930 1933 1940 1950 1.500 7.500 19.000 58.000 70.000 1954 1958 1961 1964 102.000 138.000 164.000 184.000 1.1.2 . Ða dạng về chủng loại thiết bị . Máy móc trong các ngành nói chung và trong công nghiệp nói riêng rất đa dạng : Cơ khí , điện, xây dựng, điện tử, ... Các loại máy động lực như máy phát điện, máy nổ, ... Các loại máy nâng chuyển, vận chuyển,... Máy có các chức năng công nghệ khác nhau : máy tiện, phay, bào,... Máy tạo lực : máy búa, máy ép,... 1.1.3 Sự phát triển về độ phức tạp và hiện đại Kích thước của các chi tiết máy có 2 xu hướng thu gọ và lớn. Tuy nhiên xu thế thu gọn kích thước nhưng có công suất cao hơn vẫn chiếm ưu thế hơn. Về kích thước Về cấu tạo Mức độ hiện đại : CAM : Computer Aided manufactoring CNC- Machine with Computerised Numeric Control CIM - Computer intergrated Manufactoring KÝch thuíc ®uîc thu gän KÕt cÊu tæ hîp c ̧c vi m1ch M ̧y cæ ®iÓn, truyÒn thèng KÝch thuíc chi tiÕt m ̧y lín KÕt cÊu ®¬n gi¶n M ̧y tù ®éng cã sù hæ trî cña m ̧y tÝnh, CAD/CAM, m ̧y CNC M ̧y b ̧n D©y chuyÒn s¶n tù ®éng, tù xuÊt tù ®éng ®éng C.I.M 2 Sơ đồ tóm tắt các mối liên hệ giữa các bộ phận của máy Cơ cấu điều khiển C/C Kiểmtra Nguồn Năng lượng Hệ thống biến đổi động lực Cơ cấu chấp hành ( Cơ cấu công tác ) 1. 2 Một số khái niệm về máy và chi tiết máy Máy móc là một hệ thống các chi tiết máy và cơ cấu để thực hiện những chức năng nhất định. Chi tiết máy và cụm chi tiết máy hay các cơ cấu là những phần tử lắp ráp thành máy . 1.2.1 Chi tiết máy Chi tiết máy là một vật thể độc lập không có những liên kết khác. Nó được chế tạo từ một vật thể với cùng loại vật liệu. Chi tiết máy là phần tử đơn giản nhất để tạo nên các cụm chi tiết máy. • Các chi tiết đơn giản : then, chốt, con cóc, vít, êcu, bulông,... • Chi tiết phức tạp : - Trục : Trục thẳng, trục khuỷu, trục bậc, trục rổng, trục đặc, ... - Bánh răng các loại :(thẳng, côn, nghiêng, bánh răng chữ V, ...) 1.2.2 Cụm chi tiết thường có từ 2 chi tiết máy trở lên và tạo nên cơ cấu máy hay các bộ phận của máy . • Bulông đai ốc, vít me đai ốc, khớp nối, bộ đảo chiều, bộ phanh, ổ bi,... • VÞ trÝ mÆt b»ng SX • NÒn mãng m ̧y - HÖ thèng c«ng nghÖ s¶n xuÊt - An toμn L§ vμ vÖ sinh m«i truêng 3 • Cơ cấu là tập hợp các chi tiết và các khâu có liên hệ với nhau và thực hiện những dạng chuyển động nhất định : cơ cấu cu lít, cơ cấu an toàn, 1.2.3 Modun là một tổ hợp các chi tiết được lắp ghép độc lập nhau, sau đó lắp lại thành máy hoàn chỉnh. Khi cần thay thế, sửa chữa thì phải thay luôn cả bộ modun đó. Ðó là các modun trong TV, Máy vi tính, ... 1.3 Các loại chuyển động : • Chuyển động đơn : chuyển động quay tròn, thẳng, tịnh tiến, liên tục, gián đoạn ,... • Chuyển động kết hợp : quay + tịnh tiến,... 1.4 Các truyền động trong máy : • Truyền động đơn, theo nhóm, thuỷ lực, khí nén... • Truyền động cứng : bánh răng, đai, trục vít, • Truyền động qua các khớp nối,... 1.5 Các loại mối lắp : a. Mối lắp cố định là mối lắp ghép mà vị trí tương đối giữa các chi tiết không đổi Mỗi lắp cố định tháo được và mối lắp cố định không tháo được • Mối lắp cố định tháo được như mối lắp ren, chêm, chốt, then • Mối lắp ghép cố định không tháo đuợc là các loại mối lắp cố định tán hàn ép nóng , ép nguội và dán các loại mối lắp này thường gặp trong kỹ thuật vỏ tầu thuỷ vỏ máy bay, cầu, phà b. Mối lắp di động là các mối ghép mà các chi tiết có khả năng chuyển động tương đối với nhau . Nó cũng được phân thành hai loại mối lắp di động : mối ghép di động tháo được và không tháo được. 1.6 Phân loại thiết bị máy móc 1.6.1 Phân loại thiết bị theo chức năng Máy phát điện: Biến nhiệt năng, cơ năng thành điện năng. Ðộng cơ / Biến nhiệt điện năng thành cơ năng Máy nông cụ, dụng cụ - Thiết bị Máy thi hành các chức năng công nghệ: máy tiện, phay , bào, máy móc máy rèn, máy hàn, ... 4 M ̧y vËn chuyÓn - B ̈ng t¶i, xe «t« ... - CÈu , cÇn trôc, CÇu trôc, ThiÕt bÞ n©ng h1 - Xe n©ng, kÝch, ThiÕt bÞ t1o lùc - M ̧y Ðp, m ̧y dËp, ... . . . Ngoμi ra nguêi ta cßn ph©n lo1i dùa theo chøc n ̈ng c«ng nghÖ, ®é chÝnh x ̧c, møc ®é v1n n ̈ng, møc ®é c¬ khÝ ho ̧, tù ®éng ho ̧, theo c ̧c chøc n ̈ng kh ̧c nhu : thiÕt bÞ nghian cøu, thiÕt bÞ thÝ nghiÖm,... 1.6.2 Ph©n lo1i theo khèi l−îng : Lo1i nhÑ , võa, nÆng, rÊt nÆng,... 1.6.4 Ph©n lo1i theo ®é chÝnh x ̧c: ChÝnh x ̧c thuêng, rÊt chÝnh x ̧c , siau tinh x ̧c,... 1.6.5. Ph©n lo1i theo møc ®é c¬ khÝ ho ̧ & tù ®éng ho ̧ : M ̧y tù ®éng, m ̧y b ̧n tù ®éng,... M ̧y ®iÒu khiÓn theo chu¬ng tr×nh Ph©n lo1i theo c ̧c c¬ cÊu ®iÓn h×nh cña m ̧y : Nhu m ̧y Ðp trôc khuûu, m ̧y c ̧n ren, m ̧y Ðp ma s ̧t. Theo c ̧c c¬ cÊu riang biÖt : Phanh, ®¶o chiÒu, c¬ cÊu an toμn, b ̧nh lÖch t©m, ... 1.7 Nhu cÇu vÒ l3⁄4p ®Æt vμ söa ch÷a m ̧y • Nhu cÇu l3⁄4p ®Æt khi chÕ t1o c ̧c m ̧y mãc thiÕt bÞ • Nhu cÇu th ̧o l3⁄4p khi di chuyÓn ®Õn n¬i míi , thö m ̧y vμ vËn hμnh m ̧y,... • Nhu cÇu th ̧o vμ l3⁄4p khi söa ch÷a phôc håi c ̧c chi tiÕt m ̧y. • Nhu cÇu phôc håi c ̧c chi tiÕt m ̧y bÞ hu háng hay bÞ mμi mßn sau mét thêi gian vËn hμnh. • Nhu cÇu kiÓm tra , b¶o duëng m ̧y, ... • Nhu cÇu bæ sung, trang bÞ míi, hiÖn ®1i ho ̧ c ̧c qu ̧ tr×nh s¶n xuÊt. 5 Ch−¬ng 2 c ̧c tr1ng th ̧i kü thuËt cña m ̧y 2.1 Kh ̧i niÖm vÒ söa ch÷a vμ th ̧o l3⁄4p th ̧o m ̧y 2.1.1 Kh ̧i niÖm vÒ chÕ t1o vμ söa ch÷a • Qu ̧ tr×nh chÕ t1o lμ mét qu ̧ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm chÕ t1o tõng chi tiÕt sau ®ã l3⁄4p r ̧p thμnh bé phËn hay thμnh m ̧y. §Ó chÕ t1o c ̧c chi tiÕt m ̧y còng cÇn qua nhiÒu c«ng ®o1n, nhiÒu nguyan c«ng. Trong mçi qu ̧ tr×nh ®ã còng cã thÓ cÇn ph¶i th ̧ovμ l3⁄4p r ̧p chóng. • Qu ̧ tr×nh söa ch÷a còng lμ mét qu ̧ tr×nh s¶n xuÊt. Söa ch÷a cã thÓ lμ b¶o qu¶n, b¶o duìng, söa ch÷a c ̧c hu háng, phôc håi l1i kÝch thuíc hoÆc n©ng cao chÊt luîng chi tiÕt,... 2.1.2 Kh ̧i niÖm vÒ th ̧o l3⁄4p m ̧y Qu ̧ tr×nh th ̧o vμ l3⁄4p m ̧y còng lμ mét qu ̧ tr×nh s¶n xuÊt vμ ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng quy ®Þnh vμ tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Th ̧o vμ l3⁄4p m ̧y cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi qu ̧ tr×nh chÕ t1o vμ söa ch÷a phôc håi m ̧y vμ c ̧c chi tiÕt m ̧y. Khi th ̧o rêi th× cã thÓ tiÕn hμnh th ̧o theo côm, theo tõng bé phËn tõ ®ã th ̧o rêi c ̧c chi tiÕt. L3⁄4p r ̧p lμ qu ̧ tr×nh nguîc l1i cña qu ̧ tr×nh th ̧o m ̧y, tøc lμ xuÊt ph ̧t tõ chi tiÕt råi l3⁄4p thμnh côm hay bé phËn, sau ®ã l3⁄4p thμnh m ̧y hoμn chØnh. 2-2 Mét sè kh ̧i niÖm vÒ c ̧c tr1ng th ̧i kü thuËt cña m ̧y. 2.2.1 Dù tr÷ kü thuËt : Lμ kho¶ng thêi gian b3⁄4t ®Çu lμm viÖc ngay sau khi söa ch÷a cho ®Õn thêi h1n cho phÐp . 2.2.2 Thêi h1n lμm viÖc lμ kho¶ng thêi gian cho phÐp m ̧y lμm viÖc ®¶m b¶o yau cÇu kü thuËt, sau thêi gian ®ã ph¶i tiÕn hμnh söa ch÷a ®Þnh kú hay phôc håi l1i tuú theo yau cÇu cña qu ̧ tr×nh c«ng nghÖ. 2.2.3 Thêi gian ®· vËn hμnh - thêi gian m ̧y ®· lμm viÖc theo nh÷ng yau cÇu kü thuËt víi c«ng suÊt thiÕt kÕ. Thêi gian ®· vËn hμnh cã thÓ ®uîc ® ̧nh gi ̧ b»ng khèi luîng c«ng viÖc ®· lμm th«ng qua tæng thêi gian tÝnh theo giê, KWh, ... 2.2.4 Tuæi thä : lμ thêi gian mμ chi tiÕt gi÷ nguyan kh¶ n ̈ng lμm viÖc, ®¶m b¶o c ̧c ®Æc trung kü thuËt cho ®Õn khi cÇn ph¶i ®i söa ch÷a. 2.2.5 §é tin cËy vμ tÝnh æn ®Þnh cña m ̧y lμ c ̧c tÝnh chÊt cña chi tiÕt m ̧y thùc hiÖn nh÷ng chøc n ̈ng nhiÖm vô ®· ®Þnh trong thêi gian lμm viÖc tho¶ m·n c ̧c ®iÒu kiÖn vËn hμnh, b¶o qu¶n, söa ch÷a vμ vËn chuyÓn. a. §é tin cËy: Lμ tËp hîp c ̧c tÝnh chÊt phô thuéc vμo chøc n ̈ng cña chi tiÕt, côm chi tiÕt hay cña m ̧y nhu : 6 • §é bÒn, ®é bÒn l©u,... • VËn tèc chuyÓn ®éng, vËn tèc lμm viÖc, ... • Møc tiau thô n ̈ng luîng (møc tiau hao nhian liÖu trong giíi h1n cho phÐp),... • ChÊt luîng c«ng viÖc, chÊt luîng cña s¶n phÈm ®uîc lμm ra, ... b. TÝnh æn ®Þnh cña m ̧y lμ kh¶ n ̈ng lμm viÖc b×nh thuêng, kh«ng cã sù thay ®æi so víi nh÷ng yau cÇu ®· ®Ò ra. 2.2.6 Sù hoμn h¶o vμ kh«ng hoμn h¶o cña m ̧y + M ̧y hoμn h¶o Lμ tr1ng th ̧i cña m ̧y tho¶ m¶n víi tÊt c¶ c ̧c yau cÇu kü thuËt ®Ò ra vμ cho phÐp lμm viÖc lian tôc kh«ng x¶y ra sù cè. + M ̧y kh«ng hoμn h¶o: ThÓ hiÖn sù kh«ng hoμn chØnh, kh«ng tho¶ m¶n c ̧c yau cÇu kü thuËt ®· ®Ò ra. Khi ®ã m ̧y cã thÓ mÊt kh¶ n ̈ng lμm viÖc, cã kh¶ n ̈ng sinh ra sù cè,... a. Kh«ng hoμn h¶o cã thÓ cã : • Kh«ng hoμn h¶o trong tõng bé phËn, tõng chi tiÕt : khuyÕt tËt trong c ̧c chi tiÕt, trong c ̧c lian kÕt; kh«ng ®¶m b¶o ®é bÒn bÒn cÇn thiÕt theo yau cÇu, ... • Kh«ng hoμn h¶o trong tõng côm chi tiÕt : ®é l3⁄4p lÉn kh«ng tèt (láng, bÞ r¬ hoÆc qu ̧ chÆt,... ) ; mÊt tÝnh cøng v÷ng trong mèi lian kÕt; b. Sai lÖch khi l3⁄4p r ̧p • Kh«ng ®ång trôc, kh«ng vu«ng gãc, vanh, nghiang, kh«ng ®èi xøng, ...; • Sai vÞ trÝ; Sai lÖch vÒ kho¶ng c ̧ch; c. Sai lÖch gi÷a hai bÒ mÆt tiÕp xóc • Kh«ng ®¶m b¶o ®óng diÖn tÝch tiÕp xóc cÇn thiÕt trong bé ly hîp ma s ̧t • Kho¶ng c ̧ch gi÷a 2 b ̧nh r ̈ng kh«ng ®óng nhu thiÕt kÕ lμm cho b ̧nh r ̈ng bÞ mßn kh«ng ®Òu lμm cho c ̧c bÒ mÆt tiÕp xóc bÞ sai lÖch,... • Sù tiÕp xóc gi÷a hai b ̧nh r ̈ng kh«ng khíp, nghiang, lÖch, ... • Kh«ng kÝn, c ̧c van tiÕp xóc kh«ng tèt : sup ̧p, van khÝ, Piston-xylanh,... • Hai bÒ mÆt kh«ng song song, kh«ng vu«ng gãc, ... d. Sù sai lÖch do bÞ låi tran c ̧c bÒ mÆt Nguyan nh©n : • Do bÞ va ®Ëp • Do sù tÝch tô c ̧c phÇn bÞ mμi mßn (c«n xe ®1p bÞ bi Ðp); • Do sù tÝch tô dÇu më, c ̧c chÊt cÆn b· bÞ kh« qu ̧nh l1i (vÝ dô c ̧c vßng bi l©u ngμy kh«ng b¶o qu¶n tèt)... • Do c ̧c s¶n phÈm ch ̧y tÝch tô l1i, do bÒ m1t bÞ gØ,... C ̧c nguyan nh©n tran sÏ lμm cho chÕ ®é lμm viÖc bÞ sai lÖch, lμm cho qu ̧ tr×nh truyÒn dÉn nhiÖt bÞ thay ®æi; kÕt qña lμ h×nh d1ng, kÝch thuíc chi tiÕt 7 bÞ thay ®æi. HiÖn tuîng nμy lμm ¶nh huëng ®Õn kh¶ n ̈ng l3⁄4p r ̧p, kh¶ n ̈ng lμm viÖc cña c ̧c chi tiÕt m ̧y vμ m ̧y. e. Sù biÕn d1ng vμ sù ph ̧ huû Khi lμm viÖc nhiÒu chi tiÕt chÞu t ̧c dông l©u dμi cña lùc (lùc ma s ̧t, lùc uèn,... ) nhiÖt ®é t ̈ng cao, ... KÕt qu¶ g©y nan sù biÕn d1ng; lμm cho chi tiÕt bÞ sai lÖchkhi l3⁄4p r ̧p, lμm cong trôc, vanh, d·o (c ̧nh tuèc bin) , thËm chÝ g©y ra sù ph ̧ huû chi tiÕt m ̧y : gÉy, vì, r1n, nøt chi tiÕt (vÝ dô : bi, c«n xe ®1p, ...). 2.2.7 TÝnh söa ch÷a Söa ch÷a lμ tËp hîp c ̧c nguyan c«ng cã kh¶ n ̈ng phôc håi tuæi thä, phôc håi tÝnh hoμn h¶o, phôc håi kh¶ n ̈ng lμm viÖc cña m ̧y. • TÝnh söa ch÷a thÝch øng lμ tÝnh chÊt cña vËt liÖu cho phÐp ph ̧t hiÖn vμ phßng ngõa c ̧c nguyan nh©n hu háng vμ cho phÐp b¶o duìng, söa ch÷a m ̧y. • TÝnh b¶o toμn : lμ tÝnh chÊt kh«ng lμm thay ®æi kh¶ n ̈ng lμm viÖc vμ kh¶ n ̈ng m ̧y ch1y hoμn h¶o. 2.3 C ̧c giai ®o1n lμm viÖc cña m ̧y • Giai ®o1n ch1y thö kh«ng t¶i Cho m ̧y ch1y ë tr1ng th ̧i chua mang t¶i. • Giai ®o1n ch1y thö cã t¶i theo c ̧c møc ®é kh ̧c nhau : ch1y thö non t¶i, ch1y thö ®Çy t¶i, ch1y thö qu ̧ t¶i an toμn, ... • Giai ®o1n c«ng t ̧c víi tuæi thä b×nh thuêng m ̧y lμm viÖc víi t¶i träng ®· ®Þnh. • Giai ®o1n h− háng cÇn söa ch÷a vμ phôc håi c ̧c chi tiÕt m ̧y ®Ó phôc håi kh¶ n ̈ng lμm viÖc vμ kÐo dμi tuæi thä cña m ̧y. 2.4 Sù h− háng cña c ̧c chi tiÕt m ̧y Khi chÕ t1o, l3⁄4p r ̧p, vËn hμnh söa ch÷a, cã thÓ x¶y ra c ̧c hu háng tõng phÇn hay toμn bé chi tiÕt. Th«ng thuêng hu háng x¶y ra tran c ̧c bÒ mÆt lμm viÖc, bÒ mÆt tiÕp xóc. 2.4.1 C ̧c bÒ mÆt lμm viÖc BÒ mÆt lμ bian giíi cña 2 pha kh ̧c nhau. ë ®©y bÒ mÆt lμ ranh giíi cña vËt thÓ víi m«i truêng xung quanh. Nguêi ta ®ua ra 2 kh ̧i niÖm vÒ bÒ mÆt : • BÒ mÆt h×nh häc lμ bÒ mÆt ®uîc biÓu thÞ b»ng b¶n vÏ chi tiÕt. §©y lμ bÒ mÆt danh nghÜa mang nhiÒu tÝnh chÊt lý tuëng. • BÒ mÆt thùc tÕ hay cßn gäi lμ bÒ mÆt kü thuËt. Kh ̧i niÖm nμy kh«ng chØ hμm ý vÒ h×nh häc mμ cßn lian quan ®Õn tÝnh chÊt cña líp kim lo1i duíi bÒ mÆt. ChÊt luîng bÒ mÆt ®uîc ®Æc trung bëi 3 yÕu tè : d1ng h×nh häc, chÊt luîng cña bÒ mÆt bian giíi vμ chÊt luîng líp duíi bÒ mÆt. 8 C ̧c bÒ mÆt kü thuËt cã thÓ ph©n lo1i nhu h×nh 2-1 [14] BÒ mÆt kü thuËt BÒ mÆt chÞu t¶i BÒ mÆt kh«ng chÞu t¶i ChÞu t ̧c dông c¬ häc ChÞu t ̧c dông ho ̧ lý(m«i truêng,... BÒ mÆt chÞu t¶i träng ®éng • BÒ mÆt chÞu ma s ̧t • BÒ mÆt chuyÓn ®éng H×nh 2-1 S¬ ®å ph©n lo1i c ̧c bÒ mÆt kü thuËt BÒ mÆt kh«ng ho1t ®éng BÒ mÆt tù do BÒ mÆt ho1t ®éng BÒ mÆt trang trÝ BÒ mÆt tiÕp xóc BÒ mÆt l3⁄4p ghÐp ChÞu t ̧c dông ho ̧ häc ChÞu t ̧c dông nhiÖt ChÞu t ̧c dông ch ̧y BÒ mÆt chÞu t¶i träng tÜnh (BÒ mÆt l3⁄4p ghÐp) BÒ mÆt chÞu t¶i träng chu kú BÒ mÆt chÞu t¶i träng va ®Ëp (kh«ng quy luËt) BÒ mÆt truît BÒ mÆt l ̈n 9 2.4.2 Nguyan nh©n h− háng ®uîc ph©n ra : Hu háng do chÕ t1o, hu háng do vËn hμnh vμ hu háng do chÊt luîng vËt liÖu, ... Hu háng do vËn hμnh lμ nguyan nh©n chñ yÕu g©y nan c ̧c hu háng m ̧y. Hu háng do vËn hμnh ®uîc chia ra lμm 3 nhãm chÝnh : • Hu háng do mßn ( mßn ®Òu, mßn kh«ng ®Òu sinh ra « van vμ ®é c«n, c ̧c vÕt xuíc nhá vμ c ̧c vÕt x©y x ̧t. D1ng hu háng nμy cã lian quan víi ma s ̧t. • Hu háng c¬ häc ( nøt, thñng, xuíc thμnh r¶nh, trãc, gÉy, biÕn d1ng do t ̧c dông c¬ häc g©y nan cong, vanh, xo3⁄4n, ... • Hu háng ho ̧ nhiÖt : ̈n mßn, bÞ ræ, bÞ biÕn d1ng do nhiÖt ®é,... 2.4.3 Ph©n lo1i mßn §Æc trung cho qu ̧ tr×nh hu háng c¬ häc lμ sù mμi mßn. §Æc trung cho sù t ̧c dông ho ̧ lý gäi lμ ̈n mßn (hay sù gØ). Mßn nãi chung ®uîc ph©n lo1i thμnh 3 lo1i : a- Mßn c¬ häc (cßn cã tan gäi mμi mßn) lμ d1ng mßn do c ̧c t ̧c dông c¬ häc. §©y lμ d1ng hu háng do va ch1m, mμi mßn do trãc dÝnh, do sù ph ̧ huû c ̧c bÒ mÆt lian quan ®Õn sù hao mßn vËt liÖu. C ̧c giai ®o1n mμi mßn ®uîc biÓu thÞ nhu h×nh 2-2 §é mμi mßn I II III H×nh 2-2 S¬ ®å c ̧c giai ®o1n mμi mßn c¬ häc I - Giai ®o1n b3⁄4t ®Çu mμi mßn ( Giai ®o1n khi m ̧y b3⁄4t ®Çu lμm viÖc) II - Giai ®o1n mμi mßn ®· b·o hoμ ( Giai ®o1n x¶y ra mμi mßn khi m ̧y lμm viÖc b×nh thuêng. III - Giai ®o1n mμi mßn ph ̧t triÓn nhanh ( mμi mßn do sù cè, mμi mßn ®· ph ̧t triÓn ®Õn møc ph¶i lo1i bá chi tiÕt. b - Mßn d−íi t ̧c dông cña m«i tr−êng. Mßn do dßng chÊt láng, dßng khÝ hoÆc ho ̧ chÊt. Mßn d1ng nμy cã thÓ do c ̧c chÊt tran hoμ tan khuyÕch t ̧n hay thÈm thÊu theo thêi gian vμo chi tiÕt m ̧y; còng cã thÓ do t ̧c dông ho ̧ häc, do c ̧c t ̧c dông cña ̧p lùc cã chu kú hoÆc kh«ng chu kú tiÕp xóc víi chi tiÕt... C ̧c d1ng mßn tran ®uîc gäi lμ ̈n mßn kim lo1i. Dùa theo m«i truêng cã chÊt ®iÖn ly hay kh«ng mμ nguêi ta chia ra : ̈n mßn ho ̧ häc vμ ̈n mßn ®iÖn ho ̧. c - D1ng thø 3 lμ d1ng kÕt hîp c¶ c¬ häc vμ ̈n mßn vËt liÖu duíi t ̧c dông cña c ̧c m«i truêng. D1ng mμi mßn (mßn c¬ häc) thuêng xuÊt hiÖn tran c ̧c bÒ mÆt kh« tiÕp xóc cã chuyÓn ®éng tu¬ng ®èi víi nhau, ®Æc biÖt c ̧c bÒ mÆt l3⁄4p ghÐp qu ̧ chÆt, ma 10 s ̧t lín, ... Mßn c¬ häc xuÊt hiÖn khi cã chuyÓn ®éng cña kim lo1i tran kim lo1i hay cã m«i truêng c ̧c chÊt phi kim lo1i chuyÓn ®éng tran nã. Trong thùc tÕ nguêi ta ph©n mßn c¬ häc ra c ̧c lo1i nhu sau: a. Sù ph ̧ huû bÒ mÆt do trãc dÝnh (trãc lo1i 1) Do ma s ̧t h×nh thμnh c ̧c mèi lian kÕt côc bé, g©y biÕn d1ng vμ ph ̧ háng mèi lian kÕt ®ã (qu ̧ t¶i côc bé). XuÊt hiÖn chñ yÕu ë ma s ̧t truît, tèc ®é dÞch chuyÓn nhá, thiÕu b«i tr¬n lμm ̧p suÊt côc bé t ̈ng qu ̧ giíi h1n ch¶y. b- Sù ph ̧ huû bÒ mÆt do trãc nhiÖt (trãc lo1i 2 hay mμi mßn nhiÖt) Do ma s ̧t nhiÖt ®é t ̈ng ® ̧ng kÓ h×nh thμnh c ̧c mèi lian kÕt côc bé, g©y biÕn d1ng dÎo råi ph ̧ háng mèi lian kÕt Êy (qu¶ t¶i nhiÖt). D1ng nμy xuÊt hiÖn chñ yÕu do chuyÓn dÞch tu¬ng ®èi lín vμ ̧p lùc riang p t ̈ng, cÊu tróc kim lo1i x¶y ra hiÖn tuîng kÕt tinh l1i, ram, t«i côc bé. Trãc lo1i 2 cßn tuú thuéc vμo ®é bÒn, tÝnh dÉn nhiÖt, ®é cøng cña vËt liÖu ... c. Sù ph ̧ huû do mâi Theo [14] ®©y lμ d1ng mμi mßn ræ hay pitting. Do t ̧c ®éng cña øng suÊt biÕn ®æi chu kú, øng suÊt t ̈ng lan vμ lín h¬n giíi h1n ®μn håi. HiÖn tuîng nμy x¶y ra do mèi lian kÕt ma s ̧t kh«ng lian tôc, nã x¶y ra trong tõng phÇn cña cña bÒ mÆt tiÕp xóc. Ph ̧ huû do mâi thuêng gÆp ë nh÷ng bÒ mÆt cã nøt tÕ vi, vÕt lám s©u, ®é bãng thÊp hoÆc kh«ng ®ång ®Òu. D1ng mßn nμy thuêng x¶y ra khi cã ma s ̧t l ̈n, tran bÒ mÆt cña æ l ̈n vμ æ truît, tran bÒ mÆt cña b ̧nh r ̈ng,... d Ph ̧ huû bÒ mÆt do xãi mßn kim lo1i (Mßn do t ̧c dông cña m«i truêng c ̧c dßng ch¶y). Lμ sù ph ̧ huû c ̧c bÒ mÆt do lùc t ̧c dông va ®Ëp vμ lËp l1i nhiÒu lÇn hoÆc thêi gian kÐo dμi, ̧p lùc lín cña dßng chÊt láng, dßng khÝ, dßng chuyÓn ®éng cña bét mμi, sù phãng ®iÖn hoÆc chïm tia n ̈ng luîng ... chóng lμm cho qu ̧ tr×nh mßn do ma s ̧t phøc t1p tham. e. Ph ̧ huû bÒ mÆt do hiÖn t−îng fretting [7] Qu ̧ tr×nh fretting ®uîc ®Æc trung • Bëi sù cã mÆt cña c ̧c chuyÓn vÞ nhá (b3⁄4t ®Çu cã trÞ sè lín h¬n kho¶ng c ̧ch gi÷a c ̧c nguyan tö; • Bëi sù ®Æc tÝnh ®éng cña t¶i träng; • Bëi sù « xy ho ̧ trong kh«ng khÝ lμm t1o ra c ̧c s¶n phÈm bÞ ̈n mßn; • Mét sè nhμ khoa häc cßn cho r»ng qu ̧ tr×nh fretting cßn do trãc g©y nan thÓ hiÖn râ nhÊt ë nh÷ng chç tiÕp xóc. • Lμ hiÖn tuîng ph ̧ huû bÒ mÆt do trãc, gØ do sù «xy ho ̧ ®éng, x¶y ra do tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè: ma s ̧t, ̧p lùc, ®é dÞch chuyÓn bÒ mÆt tiÕp xóc nhá, nhÊt lμ ë ®iÒu kiÖn vËn tèc (v) lín, ̧p lùc cao (p), nhiÖt ®é (t0) cao. Muèn gi¶m hiÖn tuîng nμy ta cÇn gi¶m vËn tèc (v), ̧p lùc (p), nhiÖt ®é (To). f. Sù ph ̧ huû bÒ mÆt do ̈n mßn kim lo1i: 11 ¡n mßn lμ sù ph ̧ huû kim lo1i do tu¬ng t ̧c ho ̧ häc, ®iÖn ho ̧ hoÆc sinh ho ̧ cña kim lo1i víi m«i truêng. Qu ̧ tr×nh ̈n mßn kÌm theo sù « xy ho ̧ bÒ mÆt kim lo1i ®Ó t1o thμnh hîp chÊt ho ̧ häc cña kim lo1i (oxit, hydroxit, cacbonat,...). g. Sù ph ̧ huû bÒ mÆt do ̈n mßn ®iÖn : Sù ph ̧ háng bÒ mÆt do t ̧c dông phãng ®iÖn khi cã dßng ®iÖn ®i qua : cæ gãp, chæi than, c ̧c c¬ cÊu ®ãng vμ ng3⁄4t ®iÖn,... 2.5. ̈n mßn kim lo1i [8, 9, 15] 2.5.1 CÊu t1o cña kim lo1i vμ ¶nh h−ëng cña nã ®Õn qu ̧ tr×nh ̈n mßn: CÊu t1o cña kim lo1i cã ¶nh huëng rÊt lín ®Õn qu ̧ tr×nh ̈n mßn kim lo1i. ë ®iÒu kiÖn b×nh thuêng kim lo1i vμ hîp kim ®Òu ë tr1ng th ̧i r3⁄4n, cã ̧nh kim, dÉn nhiÖt, dÉn ®iÖn, tÝnh c«ng nghÖ tèt,... Kim lo1i cã cÊu t1o m1ng tinh thÓ, c ̧c nguyan tñ ®uîc s3⁄4p xÕp theo mét thø tù nhÊt ®Þnh. Gi÷a chóng cã kho¶ng c ̧ch. C ̧c ion nguyan tö trong kim lo1i kh«ng chuyÓn ®éng hçn lo1n mμ nã chØ dao ®éng xung quanh mét vÞ trÝ c©n b»ng. Mèi lian kÕt trong kim lo1i vÒ b¶n chÊt th× gièng mèi lian kÕt céng ho ̧ trÞ. Nhung cã ®iÓm kh ̧c lμ c ̧c ®iÖn tö ho ̧ trÞ trong kim lo1i kh«ng chØ dïng riang cho 1 cÆp lian kÕt ®øng gÇn nhau mμ dïng chung cho toμn bé khèi kim lo1i. C ̧c ®iÖn tö ho ̧ trÞ sau khi t ̧ch khái nguyan tö kim lo1i th× chuyÓn ®éng hçn lo1n, nã ®i tõ quü ®1o cña nguyan tö nμy sang quü ®1o cña nguyan tö kh ̧c t1o thμnh líp m©y ®iÖn tö. Mèi lian kÕt ®Æc biÖt ®ã gäi lμ lian kÕt kim lo1i. Tuy nhian trong kim lo1i cßn tån t1i d1ng lian kÕt céng ho ̧ trÞ. Hai d1ng nμy cã kh¶ n ̈ng chuyÓn ho ̧ cho nhau. 2.5.2 Sù ̈n mßn kim lo1i ¡n mßn kim lo1i lμ hiÖn tuîng tù ̈n mßn vμ ph ̧ huû bÒ mÆt dÇn dÇn cña c ̧c vËt liÖu kim lo1i do t ̧c dông ho ̧ häc hoÆc t ̧c dông ®iÖn ho ̧ gi÷a kim lo1i víi m«i truêng ban ngoμi [6]. Kh ̧i niÖm gØ kim lo1i chØ dïng cho sù ̈n mßn s3⁄4t hay hîp kim tran c¬ së s3⁄4t víi sù t1o thμnh s¶n phÈm ̈n mßn chñ yÕu gåm hydroxýt bÞ hydrat ho ̧. Kh¶ n ̈ng ph ̧t sinh ̈n mßn phô thuéc nhiÒu yÕu tè cña vËt liÖu kim lo1i, tÝnh chÊt m«i truêng, nhiÖt ®é, thêi gian, ̧p lùc. Ph©n lo1i ̈n mßn a - Dùa theo qu ̧ tr×nh ̈n mßn ̈n mßn ®uîc chia ra : 1. ̈n mßn ho ̧ häc 2. ̈n mßn ®iÖn ho ̧. b/ Dùa theo m«i tr−êng Tuú theo m«i truêng nguêi ta chia ra : 1. ¡n mßn trong khÝ : «xy, khÝ sunfuar¬, khÝ H2S,... 2. ¡n mßn trong kh«ng khÝ : ¡n mßn trong kh«ng khÝ uít, ̈n mßn trong kh«ng khÝ Èm, ̈n mßn trong kh«ng khÝ kh«. 3. ¡n mßn trong ®Êt. 4. ¡n mßn trong chÊt láng (kiÒm, axit, muèi,... Nh− vËy : D1ng ̈n mßn x©m thùc lμ do sù chuyÓn ®éng tiÕp xóc gi÷a c ̧c bÒ mÆt vËt r3⁄4n vμ dßng chuyÓn ®éng cña c ̧c chÊt láng, chÊt khÝ. ( ̈n mßn 12 ho ̧ häc); D1ng ̈n mßn do tiÕp xóc víi c ̧c m«i chÊt nhu a xit, baz¬ vμ cã t ̧c nh©n ®iÖn gäi lμ ̈n mßn ®iÖn ho ̧ . Kim lo1i ®en: nhu thÐp, gang bÞ ̈n mßn m1nh nhÊt. Thang ̈n mßn ®uîc xÕp theo b¶ng 2-1 b - Ph©n lo1i møc ®é chÞu ̈n mßn cña vËt liÖu B¶ng 2 - 1 Nhãm chÞu ̈n mßn ChØ sè ̈n mßn s©u mm/n ̈m Thang Cùc kú bÒn < 0,001 1 RÊt bÒn 0,001 - 0,005 0,005 - 0,010 2 3 BÒn 0,01 - 0,05 0,05 - 0,10 4 5 Kh ̧ bÒn 0,1 - 0,5 0,5 - 1,0 6 7 KÐm bÒn 1,0 - 5,0 5 - 10 8 9 Kh«ng bÒn Lín h¬n 10 10 §a sè kim lo1i ®Òu bÞ ̈n mßn (bÞ rØ) khi tiÕp xóc víi m«i truêng , mét sè rÊt Ýt bÞ rØ h1n chÕ hoÆc líp rØ cã kh¶ n ̈ng tù b¶o vÖ lÊy nã. Kh¶ n ̈ng ph ̧t sinh ̈n mßn phô thuéc nhiÒu yÕu tè: lo1i kim lo1i, tÝnh chÊt m«i truêng, nhiÖt ®é, thêi gian, ̧p lùc. VÝ dô: • Mg: bÞ gØ nhanh trong kh«ng khÝ, nhung kh«ng rØ trong m«i truêng nuíc biÓn • Al: cã kh¶ n ̈ng chèng gØ ë m«i truêng kh«ng khÝ, nhung dÔ bÞ ph ̧ huû ë m«i truêng kiÒm. • Cr: chèng gØ ®èi víi axÝt v« c¬ nhung dÔ gØ trong axit h÷u c¬ ( axit axetÝc, H2S...) • ThÐp Cr - Ni: Cã kh¶ n ̈ng chÞu ®uîc m«i truêng axit chua. • Zn ( kÏm): Chèng gØ tèt m«i truêng nuíc l1nh, nhung ë nhiÖt ®é lín h¬n 60 ®é (T0>600 ) th× dÔ bÞ gØ. CÊu tróc cña gØ còng kh ̧c nhau: gØ vïng, gØ bÒ mÆt, gØ ngÇm, gØ tù bong, gØ v÷ng bÒn... [9, 14]. a b c d 13 H×nh 2-3 C ̧c d1ng ̈n mßn bÒ mÆt [9] a/ ̈n mßn ®Òu, b/ ̈n mßn kh«ng ®Òu, c/ ̈n mßn lùa chän, d/ ̈n mßn gi÷a c ̧c tinh thÓ. 2.5.4 ¡n mßn ho ̧ häc [8, 9, 14, 15] Do m«i truêng mμ kim lo1i tiÕp xóc, cã nhiÒu yÕu tè ( nuíc Èm, 02, N2, sulfÝt...) g©y ra c ̧c ph¶n øng ho ̧ häc hay lian kÕt ho ̧ häc. ̈n mßn ho ̧ häc Lμ sù ̈n mßn kim lo1i do t ̧c dông ®¬n thuÇn cña ph¶n øng ho ̧ häc gi÷a vËt liÖu kim lo1i víi m«i truêng xung quanh cã chøa chÊt x©m thùc (O2, S2, Cl2,...) Hay nãi c ̧ch kh ̧c lμ qu ̧ tr×nh ̈n mßn ho ̧ häc x¶y ra trong m«i truêng khÝ vμ trong c ̧c m«i truêng c ̧c chÊt kh«ng ®iÖn ly d1ng láng (chñ yÕu lμ ̈n mßn c ̧c thiÕt bÞ, èng dÉn c ̧c nhian liÖu láng lÉn c ̧c hîp chÊt sunfua,... C ̧c chÊt kh«ng ®iÖn ly : Br«m láng, luu huúnh nãng ch¶y, dung m«i h÷u c¬ nhu benzen, nhian liÖu láng : dÇu ho¶, x ̈ng, dÇu kho ̧ng... VÝ dô : • Br«m láng t ̧c dông víi nhiÒu kim lo1i ë nhiÖt ®é thuêng. §Æc biÖt nã ph ̧ huû rÊt m1nh ®èi víi thÐp c ̧c bon, Ti. Víi Ni, th× yÕu víi nh«m th× ph ̧ huû chËm. • Luu huúnh nãng ch¶y : ph ̧ huû m1nh víi Cu, Sn, Pb ; thÐp c ̧c bon vμ Ti ph ̧ huû chËm. • ¡n mßn do kh«ng khÝ chñ yÕu lμ do qu ̧ tr×nh «xy ho ̧ kim lo1i ë nhiÖt ®é cao. [9], [15] VÝ dô: HiÖn tuîng «xy ho ̧ cña thÐp vμ gang O2 + Fe ⇒ FeO + O2 → Fe3O4 + O2 → Fe2O3 HiÖn tuîng mÊt c ̧c bon cña thÐp vμ gang : Fe3C + 1/2 O2 = 3Fe + CO Fe3C + CO2 = 3 Fe + 2 CO Fe3C + H2O = 3 Fe + CO + H2 Qu ̧ tr×nh mÊt c ̧c bon sÏ lμm gi¶m ®é cøng, ®é chÞu mμi mßn vμ gi¶m giíi h1n ®μn håi. Nh«m (Al) lμ nguyan tè hîp kim tèt nhÊt dïng ®Ó t ̈ng ®é bÒn cña gang vμ thÐp nh»m chèng l1i sù mÊt c ̧c bon. Sau ®ã lμ Cr, W, Mn cã kh¶ n ̈ng yÕu h¬n. Al vμ Cr cã líp «xyd chÆt, cã kh¶ n ̈ng ng ̈n c¶n qu ̧ tr×nh x©m nhËp cña m«i truêng khÝ, cßn c ̧c nguyan tè W, Mn chØ cã t ̧c dông ng ̈n c¶n qu ̧ tr×nh khuyÕch t ̧n cña c ̧c bon ra ngoμi bÒ mÆt. HiÖn tuîng mÊt c ̧c bon do hydro gäi lμ hiÖn tuîng dßn hydro : Fe3C + 2 H2 = 3Fe + CH4 Ph¶n øng nμy lμm gi¶m luîng c ̧c bon vμ t1o ra khÝ CH4 lμm ph ̧ huû mèi lian kÕt trong kim lo1i. Fe + H2 = Fe + H2O H¬i nuíc trong ph¶n øng nμy tho ̧t ra còng lμm ph ̧ huû lian kÕt trong kim lo1i. 14 Sù ̈n mßn cña khÝ hydro ®èi víi ®ång thuêng x¶y ra ë nhiÖt ®é tran 400 oC (>400oC): Cu + O2 => Cu2O Trong m«i truêng hydro th× ®ång «xyt bÞ khö : H¬i nuíc Cu2tho ̧t O + ra H2 qua = 2 Cu ®uêng + bian H2O giíi h1t lμm ph ̧ huû mèi lian kÕt trong kim lo1i, lμm gi¶m ®é bÒn vμ g©y nan nh÷ng vÕt nøt nhá. Sù ̈n mßn cña khÝ sunfuar¬ (SO2) ®èi víi ®ång : ë nhiÖt ®é cao : NiS t1o thμnh hîp häp chÊt nμy n»m ë chÊt vïng 6Cu 3 Ni Ni + tinh + - SONiSOgiíi 22 S2 2 cã h1t nhiÖt lμm = = ®é ph ̧ 2 NiS nãng Cuvë 2+ O mèi ch¶y 2 + NiO lian CuthÊp 2kÕt S ( kho¶ng 625 oC) c ̧c vμ lμm gi¶m ®é bÒn nhiÖt. δ (1) MgO (chiÒu dμy rØ) (2)FeO (3) Al2O3, Cr2O3 (4) Au, Ag, Ft t (Thêi gian) H×nh 2 - 4 Kh¶ n ̈ng bÞ ̈n mßn ho ̧ häc cña mét sè chÊt C ̧c nhãm kim lo1i kh ̧c nhau th× kh¶ n ̈ng bÞ ̈n mßn ho ̧ häc còng kh ̧c nhau. (1) Tèc ®é ̈n mßn ho ̧ häc kh«ng ®æi; chiÒu dμy líp gØ t ̈ng tuyÕn tÝnh theo thêi gian. (2) Qu ̧ tr×nh ̈n mßn x¶y ra chËm h¬n. (3) (4) Qu ̧ tr×nh «xy ho ̧ x¶y ra rÊt nhanh nhung t1o nan líp «xyt rÊt bÒn v÷ng; tèc ®é «xy ho ̧ hÇu nhu kh«ng t ̈ng theo thêi gian 2.5.5. ¡n mßn ®iÖn ho ̧: Lμ qu ̧ tr×nh x¶y ra khi kim lo1i tiÕp xóc víi m«i truêng ®iÖn ph©n tøc lμ m«i truêng dÉn ®iÖn (chó ý nguêi ta gäi : dung dÞch chÊt ®iÖn ly cßn gäi lμ chÊt ®iÖn gi¶i).¡n mßn ®iÖn ho ̧ lμ sù ̈n mßn do ph¶n øng ®iÖn ho ̧ x¶y ra ë 2 vïng kh ̧c nhau tran bÒ mÆt kim lo1i. Qu ̧ tr×nh ̈n mßn ®iÖn ho ̧ cã ph ̧t sinh dßng ®iÖn tö chuyÓn ®éng trong kim lo1i vμ dßng c ̧c ion chuyÓn ®éng trong dung dÞch ®iÖn ly theo mét huíng nhÊt ®Þnh tõ vïng ®iÖn cùc nμy ®Õn vïng 15 ®iÖn cùc kh ̧c cña kim lo1i. [9] trang 8,9). Tèc ®é ̈n mßn ®iÖn ho ̧ x¶y ra kh ̧ m·nh liÖt so víi ̈n mßn ho ̧ häc. ChÊt ®iÖn ly m1nh : HCl, NHChÊt 4OH), ®iÖn ¡N c ̧c ly mßn yÕu muèi ®iÖn : HNaCl, 2SOho ̧ 4 ®Æc, lμ HNO3, axit h÷u d1ng ̈n H2SO4 lo¶ng, c ̧c ba z¬: NaOH,... (trõ c¬, c ̧c mu«i mßn x¶y ra baz¬, nuíc nguyan khi kim lo1i tiÕp xóc chÊt víi H2O. m«i truêng ®iÖn ph©n ( ̈n mßn tiÕp xóc). §©y lμ d1ng ̈n mßn kh ̧ phæ biÕn. B¶n chÊt g©y ̈n mßn ®iÖn ho ̧ lμ do c ̧c vipin xuÊt hiÖn tran bÒ mÆt tiÕp xóc, cuêng ®é vμ tèc ®é ̈n mßn ®iÖn ho ̧ x¶y ra m¶nh liÖt h¬n nhiÒu so víi ̈n mßn ho ̧ häc. §Ó hiÓu rá b¶n chÊt ̈n mßn ®iÖn ho ̧ ta cÇn t×m hiÓu hiÖn tuîng hidratho ̧. HiÖn t−îng hydrat ho ̧ : Ta biÕt r»ng trong ph©n tö nuíc nguyan chÊt chØ cã mét luîng rÊt nhá c ̧c ph©n tö nuíc ph©n ly thμnh H+ vμ OH -. Trong ph©n tö nuíc kh«ng ph©n ly, c ̧c nguyan tö hydro lian kÕt víi «xy kh«ng theo ®uêng th1⁄4ng mμ t1o thμnh mét gèc 105 o. H 105« H H×nh 2-5 S¬ ®å cÊu t1o ph©n tö nuíc kh«ng ph©n ly [9] Do cã lian kÕt nhu vËy nan c ̧c ph©n tö nuíc kh«ng ®iÖn ly cã mét trung t©m ®iÖn tÝch ©m vμ mét trung t©m tÝch ®iÖn du¬ng vμ nguêi ta gäi ph©n tö nuíc lμ ph©n tö luìng cùc. C ̧c ion cña chÊt ®iÖn ly trong dung dÞch nuíc ®Òu bÞ lùc hót tÜnh ®iÖn cña c ̧c ph©n tö nuíc luìng cùc s3⁄4p xÕp cã huíng trong kh«ng gian gäi lμ sù hidrat ho ̧. Qu ̧ tr×nh ̈n mßn ®iÖn ho ̧ lμ do kh¶ n ̈ng cña ion kim lo1i t ̧ch khái bÒ mÆt cña nã vμ chuyÓn vμo dung dÞch. Sù di chuyÓn ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét n ̈ng luîng ®Ó kÐo ion kim lo1i ra khái m1ng luíi cña nã ë bÒ mÆt tiÕt xóc vμ chuyÓn vμo dung dÞch ®iÖn ly. §èi víi c ̧c kim lo1i kh ̧c nhau th× kh¶ n ̈ng nμy còng kh ̧c nhau. ¡n mßn ®iÖn ho ̧ bao gåm 3 qu ̧ tr×nh c¬ b¶n : Qu ̧ tr×nh anèt, qu ̧ tr×nh catèt vμ qu ̧ tr×nh dÉn ®iÖn. 1. Qu ̧ tr×nh an«t (x¶y ra tran du¬ng cùc) lμ qu ̧ tr×nh oxy ho ̧. Ion kim lo1i chuyÓn vμo dung dÞch vμ gi¶i phãng ®iÖn tö. 2. Qu ̧ tr×nh catèt (qu ̧ tr×nh x¶y ra tran cùc ©m) lμ qu ̧ tr×nh khö ®iÖn ho ̧. C ̧c chÊt «xy ho ̧ nhËn ®iÖn tö do kim lo1i bÞ ̈n mßn. 3. Qu ̧ tr×nh dÉn ®iÖn : c ̧c ®iÖn tö kim lo1i bÞ ̈n mßn gi¶i phãng sÏ di chuyÓn tõ anèt tíi ca tèt, cßn c ̧c ion dÞch chuyÓn trong dung dÞch. 16 Nhu vËy trong qu ̧ tr×nh ̈n mßn ®iÖn ho ̧, kim lo1i ho1t ®éng nhu 1 pin ta gäi lμ pin ̈n mßn côc bé (hay vi pin). Khi ta nhóng thanh kim lo1i vμo mét dung dÞch ®iÖn ly, tran bÒ mÆt sÏ t1o nan líp ®iÖn tÝch kÐp vμ ®ã lμ nguyan nh©n t1o nan buíc nh¶y ®iÖn thÕ gi÷a bÒ mÆt kim lo1i vμ dung dÞch ®iÖn ly. VÝ dô: Nhóng mÉu Zn vμo dung dÞch lo·ng H2SO4: Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2 ↑ ë ®©y kÏm bÞ hoμ tan trong dung dÞch Tèc ®é ̈n mßn cña Zn mßn ho ̧ häc nhu ®· xÐt trong ë tran Hh×nh 2SO2-4) 4 loang H2SOt ̈ng 4 lo¶ng vät vμ lan hidro (kh«ng (H2) tho ̧t theo ra . quy luËt ̈n Khi tiÕp xóc víi dung dÞch, c ̧c ion kim lo1i bÞ hidrat ho ̧, c ̧c ion kim lo1i (kation) sÏ chuyÓn vμo dung dÞch vμ tran bÒ mÆt bÞ du ®iÖn tö sÏ tÝch ®iÖn ©m. Tran bÒ mÆt giíi h1n 2 pha sÏ xuÊt hiÖn líp ®iÖn tÝch kÐp [14]. S¬ ®å sù h×nh thμnh líp ®iÖn tÝch kÐp cña kim lo1i nhu h×nh 2-6 Líp ®iÖn tÝch Zn H2SO4 H×nh 2 - 6 Sù h×nh thμnh ®iÖn líp ®iÖn tÝch kÐp d1ng (- +) NÕu n ̈ng luîng hidrat ho ̧ kh«ng ®ñ lín ®Ó t ̧ch c ̧c ion kim lo1i vμo dung dÞch th× tran bÒ mÆt kim lo1i cã thÓ hÊp phô c ̧c cation cña dung dÞch. Khi ®ã bÒ mÆt kim lo1i sÏ tÝch ®iÖn du¬ng vμ dung dÞch sÏ tÝch ®iÖn ©m vμ ta còng cã líp ®iÖn tÝch kÐp tu¬ng øng (h×nh 2-7). Líp ®iÖn tÝch kÐp Dung dÞch H×nh 2-7 Sù h×nh thμnh ®iÖn líp ®iÖn tÝch kÐp (+ -) Khi kim lo1i kh«ng bÞ hidrat ho ̧ mμ nã hÊp phô chän läc c ̧c anion (ion ©m nhu Cl- ) hoÆc hÊp thô c ̧c ph©n tö luìng cùc (vÝ dô H2O) th× líp ®iÖn tÝch kÐp n ̈m hoμn toμn trong pha láng (H×nh 2-8) H×nh 2-8 Sù h×nh thμnh ®iÖn líp ®iÖn tÝch kÐp hoμn toμn trong dung dÞch[9] Kim Dung lo1i dÞch Líp ®iÖn tÝch kÐp 17 Tõ bÒ mÆt kim lo1i sang dung dÞch sÏ cã buíc nh¶y ®iÖn thÕ t1i bÒ mÆt tiÕt xóc. §é chanh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a bÒ mÆt kim lo1i víi dung dÞch gäi lμ ®iÖn thÕ ®iÖn cùc cña kim lo1i. HiÖn nay chua cã phu¬ng ph ̧p tÝnh to ̧n vμ x ̧c ®Þnh trÞ sè tuyÖt ®èi nan nguêi ta chØ x ̧c ®Þnh trÞ sè tu¬ng ®èi cña nã b»ng c ̧ch chän ®iÖn cùc chuÈn hidro vμ quy uíc ®iÖn thÕ ®iÖn cùc chuÈn cña hidro b»ng kh«ng [6]. Qu ̧ tr×nh nguyan tö bÞ mÊt ®iÖn tö vμ bÞ hydrat ho ̧ gäi lμ qu ̧ tr×nh «xy ho ̧. gäi lμ Ký qu ̧ hiÖu tr×nh lμ hoμn I1; I2 nguyan lμ qu ̧ tr×nh hay khö mμ kim c ̧c cation lo1i. tõ dung dÞch ®Õn bÒ mÆt kim lo1i Khi ta nhóng thanh qu ̧ tr×nh oxy ho ̧ vμ khö kÏm Zn vμo dung dÞch x¶y ra chØ do c ̧c kation muèi (ion du¬ng) cña nã (vÝ cña dô kim ZnCllo1i 2) ®iÖn th× cùc. NghÜa lμ dßng ®iÖn trao ®æi I1 vμ I2 chØ bao gåm c ̧c ®iÖn tÝch cña ion kÏm. nghÞch Khi nhu c©n sau: b»ng ta cã dßng ®iÖn trao ®æi I1 = I2 vμ ta cã phu¬ng tr×nh thuËn Zn + m H2O Zn2+ + m H2O + 2 e Trong truêng hîp nμy (truêng hîp cã c©n b»ng) thÕ ®iÖn cùc kim lo1i E ®uîc tÝnh theo phu¬ng tr×nh cña Nernst [9, 14]: E = E0 + RTFn. log a (v«n) ER- 0- H»ng ®iÖn sè cùc khÝ chuÈn lý tuëng. (khi a = 1 nan log a = O) T- NhiÖt ®é ®iÖn cùc ( 0K ) n- Sè ®iÖn tÝch trao ®æi F- H»ng sè Fara®©y. a- Ho1t ®é ion kim lo1i (Men+)cã mÆt trong chÊt ®iÖn ph©n. ( mol/lÝt ) Phu¬ng tr×nh tran cã ý nghÜa khi nhiÖt ®é lμ 20 oC. XÐt phu¬ng tr×nh tran ta thÊy khi C = 1 th× E = Eo (Eo - ®iÖn thÕ ®iÖn cùc chuÈn) • §iÖn thÕ ®iÖn cùc kim lo1i phô thuéc: kim lo1i, nång ®é dung dÞch ®iÖn ly, nhiÖt ®é, ̧p lùc,... • §Æc tÝnh dung dÞch, nång ®é ion... Trong thùc tÕ ta kh«ng thÓ ®o trùc tiÕp gi ̧ trÞ tuyÖt ®èi cña ®iÖn thÕ ®iÖn cùc c©n b»ng (thuËn nghÞch) gi÷a kim lo1i vμ dung dÞch. §Ó tiÖn so s ̧nh, nguêi ta ®o ®iÖn thÕ ®iÖn cùc ë ®iÒu kiÖn chuÈn: T0 = 250C, nång ®é ion kim lo1i trong dung dÞch: 1g ion/l vμ gäi lμ ®iÖn thÕ chuÈn. ë ®iÒu kiÖn nμy víi hy®ro cã ®iÖn thÕ quy uíc E0 = 0 v«n. B¶ng ®iÖn thÕ tiau chuÈn cña kim lo1i ë 25 oC (b¶ng 2-2): 18 B¶ng 2 - 2 Kim lo1i §iÖn cùc vμ ph¶n øng ThÕ ®iÖn cùc chuÈn t1o thμnh ®iÖn thÕ Kali K+ +e → K -2,925 E0(v«n) Canxi Ca2+ Ca -2,866 Natri Na+ Na -2,714 Magie Mg2+ Mg -2,363 Titan Ti2+ Ti -1,750 Nh«m Al3+ Al -1,662 Mangan Mn2+ Mn -1,180 KÏm Zn2+ Zn -0,763 Cr«m Cr3+ Cr -0,744 S3⁄4t Fe2+ Fe -0,440 Cadimi Cd2+ Cd -0,403 C«ban Co2+ Co -0,277 Niken Ni2+ Ni -0,250 ThiÕc Sn2+ Sn -0,136 Ch× Pl2+ Pb -0,126 Hydro H+ H2 ± 0 ThiÕc Sn4+ Sn +0,050 Atimon Sb3+ Sb +0,250 Bitsmut Bi3+ Bi +0,230 §ång Cu2+ Cu +0,337 §ång Cu+ Cu +0,521 Thuû ng©n Hg2+ Hg +0,798 b1c Ag+ Ag +0,799 Paladi Pd2+ Pb +0,830 Platin Pt2+ Pt +1,200 Vμng Au+ Au +1,700 Nhu vËy, nh÷ng kim lo1i nμo cã thÓ ®Èy H+ ra khái dung dÞch cña nã vμ hoμ tan th× kim lo1i ®ã cã thÕ ®iÖn cùc chuÈn ©m ( - ), nguîc l1i nh÷ng kim kh«ng thÓ ®Èy H+ ra khái dung dÞch cña nã vμ hoμ tan th× cã thÕ ®iÖn cùc chuÈn du¬ng (+). §iÖn thÕ kim lo1i nμo cμng ©m th× kim lo1i Êy cã tÝnh ho1t ®éng ®iÖn ho ̧ cao, kim lo1i cã thÕ ®iÖn cùc chuÈn ©m h¬n th× cã thÓ ®Èy kim lo1i cã ®iÖn thÕ chuÈn du¬ng h¬n ra khái muèi cña nã. VÝ dô: Fe + CuSO4 = FeSO4 + Cu (-0,440) (+ 0,337) 19 Nguîc l1i th× kh«ng ®¶y ®uîc: Cu + FeSO4 ≠ CuSO4 + Fe Kh«ng ®uîc Tõ ®ã ta nhËn thÊy r»ng: Kh«ng nh÷ng do nh÷ng ph¶n øng ho ̧ häc x¶y ra mμ phæ biÕn lμ do thÕ ®iÖn cùc kim lo1i lμm xuÊt hiÖn líp ®iÖn tÝch kÐp tran bÒ mÆt tiÕp xóc cña kim lo1i ®ua ®Õn sù ̈n mßn kim lo1i v× ®iÖn ho ̧. Sù ̈n mßn nμy kh«ng chØ x¶y ra gi÷a bÒ mÆt kim lo1i víi dung dÞch ®iÖn ly mμ xuÊt hiÖn ngay gi÷a c ̧c bÒ mÆt tiÕp xóc cña nh÷ng kim lo1i cã thÕ ®iÖn cùc chuÈn kh ̧c nhau. §Ó râ h¬n kÕt luËn nμy ta xem xÐt mét sè hiÖn tuîng nhu sau: (H 2- 9) Fe Fe (-0,440V) Cu Cu (+0,337V) a- Khi míi tiÕp xóc b- Sau thêi gian bÞ ̈n mßn H×nh 2 - 9 Sù ̈n mßn khi cã 2 kim lo1i cã ®iÖn thÕ kh ̧c nhau L3⁄4p ®Æt mét chèt s3⁄4t vμo ®ång, sau mét thêi gian chèt s3⁄4t bÞ gØ nhanh ë vïng tiÕp xóc v× chóng cã ®iÖn thÕ chuÈn kh ̧c nhau kh ̧ lín, líp ®iÖn tÝch kÐp cã hiÖu sè ®iÖn thÕ: +0,337[Cu2+] ─ (-0,440) , [Fe2+] =0,777v, do mèi ghÐp tiÕp xóc nhau nan ®iÖn trë nhá nhÊt, dßng ®iÖn g©y ra ̈n mßn ®iÖn ho ̧ lμ lín nhÊt lμm cho vïng mÐp mßn nhanh nhÊt. ë ®©y s3⁄4t tiÕp xóc víi ®ång vμ s3⁄4t bÞ ̈n mßn, c ̧c ®iÖn tö ®i ra tõ s3⁄4t vμo ®ång lóc nμy s3⁄4t trë thμnh du¬ng cùc vμ ®ång trë thμnh ©m cùc. + XÐt truêng hîp tÊm thÐp (Fe) m1 kÏm Zn (h×nh 2 - 10 ) vμ tÊm thÐp m1 thiÕc Sn (h×nh 2 - 11) líp m1 kh«ng tèt, kh«ng kÝn ®Ó l1i c ̧c kÎ hë hay lç trèng ®Ó m«i truêng kh«ng khÝ thÈm thÊu vμo th× sù rØ ®iÖn ho ̧ sÏ ph ̧ ho1i mÐp tiÕp xóc nhu h×nh vÏ (H. 2-10 vμ 2-11). Kh¶ n ̈ng bÒn v÷ng cña Zn < Fe < Sn RØ Líp b¶o vÖ Sn2+ - 0,136) Zn (2+ -0,763) Fe (2+ , -0,440) Fe 2+ - 0,440 a Líp kÎm bÞ ̈n mßn b : S3⁄4t (Fe) bÞ ̈n mßn nhiÒu sau ®ã còng ®Õn líp Fe khi líp Sn bÞ thñng 20 H×nh 2 - 10 S¬ ®å c ̧c líp b¶o vÖ b»ng Zn vμ Sn bÞ ̈n mßn ̈n mßn ®iÖn ho ̧ lμ d1ng ̈n mßn tu¬ng ®èi phæ biÕn vμ ®a d1ng ®èi víi c ̧c thiÕt bÞ c«ng tr×nh vËt dông cã sö dông kim lo1i, nã kh«ng nh÷ng xuÊt hiÖn khi kim lo1i tiÕp xóc víi dung dÞch ®iÖn ly, tiÕp xóc gi÷a c ̧c kim lo1i víi nhau mμ cßn x¶y ra khi tiÕp xóc víi m«i truêng, khÝ quyÓn, ®Êt, nuíc, nuíc biÓn, dßng ®iÖn rß, thËm chÝ ngay gi÷a c ̧c cÊu tróc kim lo1i kh«ng ®ång nhÊt (tinh giíi h1t, thian tÝch lÖch...) hoÆc duíi t ̧c dông c ̧c øng lùc vÒ c¬ häc. Trong kü thuËt, ̈n mßn nãi chung lμ hiÖn tuîng cã h1i, cÇn ph¶i cã nhiÒu biÖn ph ̧p kh3⁄4c phôc tõ sù hiÓu biÕt vÒ nguyan nh©n vμ b¶n chÊt g©y gØ nhu ®· nãi tran. Sù tæn thÊt kim lo1i do ̈n mßn hμng ngμy, hμng giê trong kü thuËt vμ ®êi sèng lμ v« cïng to lín. Nguêi ta ®· uíc tÝnh r»ng: Cø 1A dßng ®iÖn 1 chiÒu bÞ rß hμng n ̈m g©y tæn thÊt 90 kg Fe , 11 kg Cu, 37 kg Pb... Luîng kim lo1i tæn thÊt do ̈n mßn chiÕm 10 ÷30% luîng kim lo1i s¶n xuÊt hiÖn nay. 2.5.6 BiÖn ph ̧p chèng ̈n mßn: Xö lý cÊu tróc, xö lý m«i truêng g©y ̈n mßn, b¶o vÖ ®iÖn ho ̧, phun phñ tr ̧ng, xö lý amèt - catèt, b¶o vÖ truíc m3⁄4t... SÏ tr×nh bμy kü h¬n ë chu¬ng b¶o vÖ kim lo1i. 2.6 Nguyan nh©n cña mμi mßn 2.6.1 Nguyan nh©n do vËn hμnh : • ThiÕu sù tu©n thñ c ̧c yau cÇu vμ ®iÒu kiÖn vÒ kü thuËt khi vËn hμnh • B«i tr¬n kh«ng ®¶m b¶o, ®iÒu kiÖn b«i tr¬n kh«ng tèt, qu ̧ h1n thay dÇu më, • Do c ̧c chÊt bÈn tÝch tô, hay do s¶n phÈm mμi mßn lÉn trong dÇu mì g©y nan. • L3⁄4p ghÐp kh«ng chuÈn nan mèi ghÐp kh«ng ®Òu g©y mÊt c©n b»ng,... • Do vËn hμnh trong khi m ̧y ®· qu ̧ t¶i; • Kh«ng thuêng xuyan kiÓm tra b¶o duìng m ̧y, kh«ng ph ̧t hiÖn c ̧c sù cè háng hãc m ̧y, kh«ng söa ch÷a kÞp thêi. • Do c ̧c háng hãc khi vËn hμnh nhu : bÞ va ch1m, ... trong qu ̧ tr×nh lμm viÖc. • Qu ̧ giíi h1n thêi gian vËn hμnh cho phÐp mμ vÉn tiÕp tôc sö dông. 2.6.2 Nguyan nh©n do ma s ̧t • §é nh ̧m cña bÒ mÆt tiÕp xóc khi lμm viÖc; • Bôi cña m«i truêng dÝnh b ̧m vμo bÒ mÆt chi tiÕt n¬i lu«n tiÕp xóc nhau; • H1t mμi, c ̧c phÇn tö kim lo1i bÞ mμi mßn r¬i rít l1i. 2.6.3 - Nguyan nh©n do chÕ ®é t¶i träng thay ®æi • Do t¶i träng khi lμm viÖc thay ®æi tÜnh. • Do t¶i träng khi lμm viÖc thay ®æi ®éng. 2.6.4 - Nguyan nh©n kh ̧c • NhiÖt ®é cña m«i truêng ban ngoμi vμ nhiÖt ®é lμm viÖc. • Do nhiÖt ®é tù sinh ra, lμm biÕn ®æi c¬, lý, ho ̧ tÝnh cña chi tiÕt; 21 • Møc ®é c¬ khÝ ho ̧, tù ®éng kiÓm tra hiÖu chØnh c ̧c chÕ ®é lμm viÖc,... 2.7. VÝ dô vÒ sù mμi mßn cña mét sè bÒ mÆt ®iÓn h×nh • MÆt ph1⁄4ng cña b ̈ng m ̧y; • H×nh trô cña trôc, piston, sÐc m ̈ng, • CÆp trôc - lç cã chuyÓn ®éng quay tu¬ng ®èi; • B ̧nh r ̈ng, thanh r ̈ng,... • Trôc vÝt me - ®ai èc, c ̧c mèi ghÐp ren; 2.8. DÊu hiÖu mμi mßn • Do nh÷ng ©m thanh ph ̧t ra khi gâ vμo chi tiÕt, ( vÝ dô khi kiÓm tra b ̧nh xe vμ c ̧c chi tiÕt kh ̧c cña xe löa,... ) • ¢m thanh ph ̧t ra khi m ̧y ch1y ( m ̧y ch1y am th× tèt, m ̧y ch1y cã ph ̧t ra ©m thanh kh ̧c thuêng th× cÇn xem xÐt. • §é rung ®éng, dao ®éng cña m ̧y, ®é r¬ cña c ̧c bé phËn m ̧y; khe hë t ̈ng, xuÊt hiÖn c ̧c s¶n phÈm bÞ mμi mßn. • C ̧c biÓu hiÖn ra ngoμi : nøt, c«ng vanh, ... h×nh d1ng trôc bÞ biÕn d1ng • NhiÖt ®é t ̈ng kh«ng b×nh thuêng, • Tèc ®é dÞch chuyÓn cña c¬ cÊu kh«ng ®Òu, • Rß dÇu, rß khÝ, ... 2.9 C ̧c yÕu tè chÝnh cña qu ̧ tr×nh mμi mßn vμ ¶nh h−ëng cña chóng ®Õn hao mßn cña chi tiÕt [11] Qu ̧ tr×nh mμi mßn c ̧c bÒ mÆt x¶y ra rÊt phøc t1p vμ phô thuéc nhiÒu yÕu tè theo c ̧c ®iÒu kiÖn tæ hîp kh ̧c nhau vμ nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng m ̧y. N ̈m ®uîc c ̧c yÕu tè chÝnh vμ quy luËt mμi mßn sÏ gióp chóng ta lùa chän hîp lý c ̧c biÖn ph ̧p ng ̈n ngõa hoÆc söa ch÷a vμ phôc håi ®1t kÕt qu¶ tèt. C ̧c yÕu tè ¶nh huëng ®Õn qu ̧ tr×nh mμi mßn cã thÓ liÖt ka nhu sau : 1. ̧p suÊt tran bÒ mÆt ma s ̧t; 2. §é cøng tran bÒ mÆt cña chi tiÕt; 3. CÊu tróc kim lo1i nãi chung vμ ®Æc biÖt lμ líp bÒ mÆt; 4. ChÊt luîng bÒ mÆt chi tiÕt; 5. VËn tèc chuyÓn ®éng tu¬ng ®èi cña bÒ mÆt nμy so víi bÒ mÆt kh ̧c; 6. H×nh d ̧ng vμ kÝch thuíc khe hë gi÷a c ̧c bÒ mÆt tiÕp xóc; ̧p suÊt : ë ®iÒu kiÖn b×nh thuêng hao mßn t ̈ng tû lÖ thuËn víi ̧p suÊt. Khi cã b«i tr¬n th× hao mßn t ̈ng kh«ng tuyÕn tÝnh; ̧p suÊt thay ®æi sÏ lμm thay ®æi diÖn tÝch tiÕp xóc cña c ̧c bÒ mÆt lμm viÖc, lμm thay ®æi chiÒu s©u líp kim lo1i bÞ biÕn d1ng,... §é cøng : Kim lo1i cã ®é cøng cao bÞ mμi mßn chËm h¬n kim lo1i mÒm nhung kh«ng tu©n theo quy luËt tuyÕn tÝnh [11]. 22 §é chèng mßn i, (g) §é cøng HB H×nh 2-11 Sù phô thuéc gi÷a ®é chèng mμi mßn cña thÐp c ̧c bon khi cã ma s ̧t truît vμ ®é cøng HB CÊu tróc cña vËt liÖu : ThÐp cã cÊu tróc nhá h1t th× cã ®é chÞu mμi mßn tèt h¬n; thÐp t«i cã kh¶ n ̈ng chÞu mμi mßn cao; Gang x ̧m cã kh¶ n ̈ng chèng mμi mßn, ®é chèng mμi mßn cña gang cã thÓ n©ng cao b»ng nit¬ ho ̧ lan 2 - 2,5 lÇn so víi gang cr«m [8]. ChÊt l−îng bÒ mÆt ma s ̧t: bao gåm c ̧c yÕu tè ®é nhÊp nh«, ®é bãng, tÝnh chÊt vËt lý, cÊu tróc kim loai, sù tu¬ng t ̧c víi m«i truêng tiÕp xóc,... VËn tèc dÞch chuyÓn cña bÒ mÆt ma s ̧t : Luîng hao mßn phô thuéc tèc ®é dÞch chuyÓn, lo1i ma s ̧t. Khi tèc ®é lín, ma s ̧t kh« th× hao mßn lín nhung trong ®iÒu kiÖn ma s ̧t uít th× hao mßn nhá h¬n. ChÊt l−îng b«i tr¬n : hao mßn kim lo1i phô thuéc ®iÒu kiÖn lμm viÖc, chÊt luîng chÊt b«i tr¬n, phu¬ng ph ̧p b«i tr¬n. H×nh d ̧ng vμ kÝch th−íc cña khe hë gi÷a c ̧c bÒ mÆt ma s ̧t : C ̧c bÒ mÆt lμm viÖc sÏ bÞ ph©n c ̧ch bëi líp chÊt b«i tr¬n. H×nh d ̧ng vμ khe hë gi÷a chóng sÏ ¶nh huëng ®Õn ph©n bè ̧p lùc t ̧c dông lan c ̧c bÒ mÆt vμ sÏ g©y ra hao mßn kh«ng ®Òu nÕu khe hë kh«ng ®Òu,... (xem h×nh 2-12) Líp dÇu b«i tr¬n H×nh 2 - 12 S¬ ®å vÞ trÝ c ̧c bÒ mÆt tiÕp xóc víi líp chÊt b«i tr¬n. 2.10 Ph−¬ng ph ̧p x ̧c ®Þnh hao mßn [8] 2.10.1 X ̧c ®Þnh hao mßn b»ng ®o vi chi tiÕt Trôc bÞ « van 23 §Ó nghian cøu hao mßn chi tiÕt nguêi ta th ̧o m ̧y hay côm m ̧y vμ ®o chi tiÕt nhê c ̧c dông cô ®o ë vÞ trÝ cÇn x ̧c ®Þnh hao mßn hay biÕn d1ng. Sau mét thêi gian lμm viÖc nhÊt ®Þnh nguêi ta l1i th ̧o m ̧y vμ ®o chi tiÕt ë vÞ trÝ ®· ®o. Sau nhiÒu lÇn lÆp l1i nhu vËy ta cã thÓ vÏ ®uîc ®uêng cong hao mßn vμ x ̧c ®Þnh ®Æc tÝnh hao mßn cña chóng. Phu¬ng ph ̧p nμy cho phÐp x ̧c ®Þnh ®Æc ®iÓm hao mßn cña tÊt c¶ hay hμng lo1t c ̧c chi tiÕt. Tuy nhian phu¬ng ph ̧p nμy cã nhuîc ®iÓm lμ khã cã thÓ ®o ë cïng mét ®iÓm, kh«ng thÓ gi÷ æn ®Þnh nhiÖt ®é vμ ̧p suÊt lan ®Çu ®o nan dÉn ®Õn sai sè. Mèi lÇn th ̧o l3⁄4p m ̧y ®Ó ®o còng t ̈ng tham hao mßn cho chi tiÕt m ̧y. 2.10.2 X ̧c ®Þnh hao mßn b»ng ®o biÕn d1ng Sö dông dông cô ®o biÕn d1ng ®Ó x ̧c ®Þnh t×nh tr1ng thay ®æi cña bÒ mÆt vμ x ̧c ®Þnh hao mßn. Phu¬ng ph ̧p nμy sö dông cho c ̧c chi tiÕt cã hao mßn nhá. 2.10.3 X ̧c ®Þnh hao mßn b»ng c©n C©n ®Þnh kú chi tiÕt vμ sã s ̧nh víi khèi luîng cña chóng truíc khi lμm viÖc. Phu¬ng ph ̧p nμy cã nhuîc ®iÓm lμ kh«ng thÓ ph ̧t hiÖn c ̧c vïng bÞ hao mßn cña chi tiÕt vμ ®Æc ®iÓm hao mßn. 2.10.4 X ̧c ®Þnh hao mßn theo sè l−îng kim lo1i ...

XEM VÀ TẢI VỀ:

[linkxem]https://drive.google.com/file/d/1226-jRc6WrRKLvQW4M1G5k1fYBey_Owg/preview[/linkxem][linktai]https://drive.google.com/file/d/1226-jRc6WrRKLvQW4M1G5k1fYBey_Owg/view[/linktai]